Giải oan cho “tội đồ” mang HIV đến nước Mỹ

Gaëtan Dugas bị cả nước Mỹ đổ lỗi là người đầu tiên mang virus chết người HIV tới quốc gia này. Sau hơn 30 năm, ông mới được minh oan.

13:00 26/08/2017

Theo nghiên cứu mới nhất của một nhóm các nhà khoa học quốc tế công bố trên tạp chí khoa học Nature vào cuối tháng 10 vừa qua, ông Gaëtan Dugas – một tiếp viên hàng không người Pháp quốc tịch Canada – đã được chứng minh không là phải là mầm bệnh lây lan virus HIV gây AIDS cho Mỹ.

Bản nghiên cứu này thu thập các mẫu máu từ những năm 1970 đã công bố những khám phá mới nhất về cách thức virus lan truyền từ châu Phi, đi qua vùng biển Caribe tới Bắc Mỹ. Hiện tại có hơn 1,2 triệu người Mỹ nhiễm HIV.

“Không ai đáng bị đổ lỗi cho việc lây lan một loại virus mà lúc bấy giờ thậm chí không một ai biết về nó.

Cách thức lan truyền virus từ Caribe tới thành phố New York trong những năm 1970 vẫn còn là một ẩn số”, Tiến sĩ Michael Worobey – đồng tác giả nghiên cứu – giáo sư của khoa sinh hóa học trường Đại học Arizona phát biểu trong một buổi họp báo.

“Đó có thể là một công dân bất kỳ thuộc bất kỳ quốc gia nào, hoặc có thể là sản phẩm máu. Rất nhiều sản phẩm máu sử dụng tại Mỹ trong những năm 1970 được lấy từ Haiti.

Những điều chúng tôi làm trong nghiên cứu này là cố gắng tìm lại nguồn gốc của những trường hợp nhiễm AIDS đầu tiên bị phát hiện” – tiến sĩ Worobey khẳng định.

“Bệnh nhân số 0”

Năm 1981, các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Kiểm soát và Ngăn ngừa bệnh dịch (CDC) lần đầu tiên thu thập dữ liệu về căn bệnh bí hiểm. Trong nghiên cứu của họ, họ tìm thấy mối liên hệ giữa loại virus làm suy giảm hệ miễn dịch của con người, được biết đến với tên gọi HIV, với hoạt động tình dục.

Các nhà nghiên cứu bắt đầu quá trình tìm hiểu từ một nhóm người đàn ông đồng tính bị nhiễm HIV ở California. Trong quá trình nghiên cứu, họ đã liên hệ với hơn 40 người đàn ông sống tại 10 thành phố ở Mỹ.

Gaëtan Dugas cũng là một trong những nạn nhân bị lấy mẫu máu lúc bấy giờ. Trong bản dữ liệu, do tên ông Dugas được ghi ở vị trí giữa nhóm này nên đã được ký hiệu là bệnh nhân O, đồng thời đây cũng là ký hiệu viết tắt để chỉ người dân cư trú ngoài bang California.

Tuy nhiên, người ta nhầm chữ cái O với số 0 – mà trong y khoa, số 0 được dùng để chỉ người đầu tiên được phát hiện mắc một chứng bệnh nào đó. Khi truyền thông và công chúng phát hiện ra chi tiết này, cuộc sống của Dugas bỗng chốc sụp đổ.

Dugas và cả gia đình của ông bị lên án gay gắt và phỉ báng trong suốt hàng chục năm. Trong cuốn sách viết về khủng hoảng AIDS “And The Band Played On” của tác giả Randy Shilts, Dugas bị miêu tả là một “kẻ tâm thần” có nhiều bạn tình.

Năm 1987, tạp chí National Review gọi ông là “Colombus của AIDS”, trong khi tờ New York Post khẳng định luôn “đó là người đàn ông lây nhiễm căn bệnh thế kỷ cho chúng ta” ngay trên trang nhất.

“Chúng tôi rất khó chịu vì những bài báo, bởi vì đơn giản đó là sai lầm, nhưng lại không khiến mọi người thôi ngừng nói về nó”, bác sĩ James Curran – hiệu trưởng Trường Y tế cộng đồng thuộc Đại học Emory và đồng giám đốc Trung tâm nghiên cứu AIDS của trường nhận xét.

Bác sĩ Curan giải thích: “CDC chưa bao giờ khẳng định ông ấy là bệnh nhân số 0 và là người đầu tiên mắc bệnh. Trường hợp này không chỉ phá hủy thanh danh của ông Dugas, mà nó còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính chính xác, mức độ tin cậy của khoa học.

Việc nguồn gốc bệnh dịch mà chỉ bắt nguồn từ một người là không thể. Con số đó phải là một vài người. Tôi nghĩ định kiến bệnh nhân số 0 là một sai lầm”.

Dugas qua đời vào năm 1984 do các biến chứng từ AIDS. Tuy nhiên, phải hơn 30 năm sau, các nhà khoa học mới sử dụng mẫu máu của ông để minh oan.

Hành trình giải oan

Ban đầu tiến sĩ Worobey cùng các cộng sự thu thập các mẫu máu dự trữ tại New York và San Francisco với mục đích nghiên cứu bệnh viêm gan B vào năm 1978 và 1979.

Những mẫu máu này được lấy từ những người đàn ông có quan hệ đồng tính. Sau khi phân tích các mẫu máu, các nhà nghiên cứu phát hiện ra tỷ lệ nhiễm HIV của các mẫu máu này khá cao.

Từ những mẫu máu này, các nhà nghiên cứu đã khôi phục 8 trình tự gien của HIV, đại diện cho những gien lâu đời nhất của loại virus này ở Nam Mỹ. Họ cũng khôi phục trình tự gen HIV từ mẫu máu của Dugas.

Trong quá trình tìm hiểu, phòng thí nghiệm của tiến sĩ Worobey đã phát triển một kỹ thuật có tên gọi “khoan RNA” dùng để khôi phục các dữ liệu gien. Kỹ thuật này liên quan đến quá trình phá vỡ cấu trúc trình tự gen tìm thấy trong mẫu máu, sau đó tách RNA của HIV để khôi phục dữ liệu gen về virus.

Sau khi phân tích các trình tự gen, nhóm nghiên cứu không tìm thấy bất kỳ bằng chứng sinh học nào cho thấy Dugas là trường hợp đầu tiên mang HIV tới nước Mỹ, cũng như trình tự gen lấy từ mẫu máu của Dugas giống như trình tự gen của các bệnh nhân khác thời bấy giờ.

Tuy nhiên, các nhà khoa học đã phát hiện bằng chứng quan trọng chứng minh virus xuất hiện tại Mỹ từ một nạn dịch trước đó ở vùng biển Caribe trong năm 1970.

Theo kết quả nghiên cứu, các nhà khoa học kết luận virus HIV đã lây lan sang loài người từ một con tinh tinh vào đầu thế kỷ 20 tại vùng ngoại ô Saharan, châu Phi. Nhiều nhà khoa học đồng nhất ý kiến cho rằng virus HIV sau đó vượt Đại Tây Dương, và nhanh chóng lây lan khắp vùng Caribbean trước khi đến Mỹ, có thể là truyền từ Haiti.

Trong khi đó, nhóm các nhà khoa học thuộc đại học Oxford công bố một nghiên cứu riêng biệt vào tháng 6 cho rằng HIV lây truyền từ con đường nhập cư.

Hiện câu trả lời về cách thức HIV xuất hiện trên nước Mỹ vẫn chưa có lời giải đáp. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu hi vọng các kết quả phân tích về gen mới sẽ thúc đẩy nhận thức rõ hơn về sự xuất hiện của virus HIV cũng như chỉ rõ rằng việc đổ lỗi cho một người duy nhất về sự bùng phát dịch bệnh là một sai lầm to lớn.

“Siêu bảo bối” giúp ta vô tư cầm cục than nóng đỏ hay chạm vào nguồn điện 10 nghìn Vôn

Theo Báo tin tức